بررسی آزمایشگاهی تاثیر هیدروگراف سیل و دانه بندی غیر یکنواخت ذرات رسوبی برروی پیشروی و شکل دلتا

احداث سدها و مخازن بر روی یک رودخانه تاثیر مهمی بر جریان آب و رسوب آن داشته و باعث تغییرات دراز مدت مورفولوژیکی رودخانه می گردد. رسوب گذاری در ابتدای مخزن به صورت دلتا در ورودی رودخانه به مخزن اتفاق می افتد و ذرات درشت دانه تر تشکیل دلتای رسوبی را می دهند که دلتای تشکیل شده با گذشت زمان در طول مخزن پیشروی می کند. در زمینه دلتا تحقیقات مختلف در داخل و خارج از کشور صورت پذیرفته است که در آنها تاثیر تغییرات پارامترهای مختلف هندسی و جریان برروی پیشروی و شکل دلتا بررسی شده است. آن دسته از تحقیقات آزمایشگاهی نیز که در رابطه با پیشروی و شکل دلتای رسوبی به انجام رسیده است اکثرا در دبی ثابت صورت پذیرفته است در حالی که در واقعیت و در رودخانه ها سیلابهای مختلف با دوره بازگشت های گوناگون همواره در حال عبور هستند که این سیلابها به مخزن سد نیز وارد شده و می توانند بر نحوه رسوبگذاری در مخزن سد تاثیراتی داشته باشند. همچنین در مورد تاثیر دانه بندی غیر یکنواخت ذرات رسوبی برروی رسوب گذاری دلتایی نیز کارهای کمی صورت گرفته است. در این تحقیق در یک مدل آزمایشگاهی که در آن ارتباط رودخانه به مخزن توسط یک تبدیل تدریجی برقرار شده بود این دو مسئله مورد مطالعه قرار گرفت. در دو سری آزمایش مسئله تاثیر سیلاب بر پیشروی و شکل دلتا مورد بررسی قرار گرفت و دو آزمایش نیز با ذرات غیریکنواخت رسوبی به انجام رسید. با عبور سیلاب در سه قسمت عمده پروفیل دلتا تغییرات دیده می شود اول ارتفاع قسمت فوقانی دلتا، دوم طول پیشروی پایه و تاج دلتا و سوم شیب پیشانی دلتا که میزان تغییرات بسته به نوع سیلاب متفاوت است. ارتفاع قسمت فوقانی دلتا در سیلابهای مختلف بین 6% تا 41%( بسته به قدرت سیلاب)کاهش داشته است. شیب پیشانی قبل از عبور سیلاب برابر 5/30 درجه بود که در اثر سیلابهای مختلف بین 25/8 تا 8/29 درجه تغییرات داشته است همچنین افزایش طول پیشروی بین 2% تا 8% طول مخزن دیده میشود. وجود سیلاب برروی شکل کلی پلان و پروفیل دلتا(در پایان آزمایش) تاثیر زیادی نداشت و فقط در بعضی حالات در شیب پیشانی دلتاکاهش دیده شد. وجود و یا عدم وجود سیلاب و همچنین وجود یا عدم وجود ذرات غیریکنواخت برروی تقارن شکل دلتا تاثیری نداشته در کلیه آزمایشات تغییرات پارامتر مربوط به تقارن دلتا در حدود 14/0- تا 08/0 می باشد و تقارن در شکل دلتا به این دو مسئله بستگی ندارد. در آزمایشاتی که از ذرات غیر یکنواخت در آنها استفاده شد حرکت دلتا نسبت زمانی که از ذرات یکنواخت رسوبی استفاده شد دو بعدی تر است. همچنین به طور کلی کاهش سرعت پیشروی دلتا در حالت وجود ذرات غیریکنواخت دیده شد. در آزمایشات غیر یکنواختی درحالت ماندگار ، توان رابطه اسونسن برای پایه برابر 788/0 بدست آمد که با توجه به اینکه در حالت یکنواخت این توان برابر 85/0 بود حرکت کندتری برای پایه دلتا نشان می دهد. دلیل این امر را می توان به مواد ریزدانه موجود در دانه بندی نسبت داد